Edukacja w krajch UE

Dodano: 10 kwietnia 2013

Polityka Unii Europejskiej wobec niepełnosprawnych zakłada, że osoby niepełnosprawne muszą być aktywne. Każda z nich ma pełne prawo do zdobywania wiedzy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Niepełnosprawni w krajach Unii Europejskiej kształcą się w placówkach edukacyjnych, których program nauczania dostosowany jest do ich umiejętności i stopnia niepełnosprawności.

Materiał opracowany w roku 2006

Unia Europejska zabiega od lat o wyrównania szans w dostępie do edukacji osób niepełnosprawnych. Wymaga od uczelni wyższych odpowiedniego przygotowania nauczycieli do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Prawo niepełnosprawnych do nauki z pełnosprawnymi rówieśnikami jest jedną z głównych zasad edukacji w krajach Wspólnoty. Polityka Unii Europejskiej w zakresie szkolnictwa integracyjnego zakłada m.in. poprawę jakości kształcenia, naukę języków krajów członkowskich, popieranie wymiany studentów, uczniów i nauczycieli oraz rozwijanie współpracy między szkołami. 

Nie wszyscy niepełnosprawni mieszkańcy Unii kończą wyższe uczelnie. Blisko 2/3 z nich ukończyło tylko gimnazjum. Wykształcenie wyższe posiada zaledwie kilka procent. Najbardziej ambitni są Finowie i Francuzi.

W Austrii od połowy lat 70. rodzice dzieci niepełnosprawnych walczą o prawa swoich pociech do nauki z ich zdrowymi rówieśnikami. Na początku lat 90. złożyli w Radzie Narodowej petycję pt. "Ochrona praw człowieka rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi". Akcja szybko przyniosła efekt. W roku 1993 parlament uchwalił „Ustawę dla szkół podstawowych” pierwszego szczebla (Volksschule), a w 1996 dla szkół podstawowych drugiego szczebla (tzw. Sekundarstufe). Dają one rodzicom dzieci niepełnosprawnych (niezależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności) prawo do wyboru szkoły.

Niepełnosprawni studenci w Austrii utrzymują się z zasiłku. Jego wysokość ustalana jest na podstawie sytuacji materialnej studenta. Najniższy wynosi około 20 EURO, najwyższy blisko 600 EURO miesięcznie. Pomniejszany jest on o świadczenia, przysługujące rodzicom na utrzymanie dziecka. Ponadto student może ubiegać się o zasiłek zwiększony w skali rocznej o 1530 EURO, jeśli poświadczy 50% ubytek na zdrowiu. Na mocy ustawy „o pomocy na studia” studenci mogą ubiegać się o zapomogę, w formie jednorazowej wypłaty albo regularnego stypendium, dopóki nie uzyskają prawa do ponownego zasiłku na studia.

Uczelnie austriackie są otwarte dla wszystkich. Interesy niepełnosprawnych studentów na wszystkich uczelniach reprezentuje Uniability. Jest to organizacja, która zatrudnia zarówno pełnomocników ds. niepełnosprawnych, jaki i samych niepełnosprawnych. Przeciwstawia się nierówności szans. 

Uniability działa na polu: informacji i doradztwa w sprawie studiów i środowiska studenckiego, zapewnia pomoc niepełnosprawnym podczas studiów oraz prowadzi badania na temat ich egzystencji. 

Pełnomocnicy ds. Osób Niepełnosprawnych zajmują się: doradztwem we wszystkich sprawach, które wiążą się z niepełnosprawnością, pośredniczą w kontaktach między wykładowcami a studentami, służą pomocą w zakresie przydziału osobistego asystenta, badają  sytuację niepełnosprawnych w zakresie kształcenia.

Szkoły specjalne w Belgii pełnią funkcję instytucji szkolno - wychowawczych dla dzieci i młodzieży, które ze względu na różne upośledzenia i zaburzenia osobowości nie mogą kształcić się w zwykłych szkołach. 

Edukacja w szkołach specjalnych obejmuje: wychowanie, przygotowanie do określonego zawodu, nauczanie z takim samym programem nauczania jak w szkołach zwykłych zorganizowane specjalnie dla dzieci, które ze względu na stan zdrowia przebywają w sanatoriach lub innych placówkach zdrowotno - wychowawczych. W Belgii prowadzone są również internaty dla dzieci niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo. W nich, pod okiem pedagogów i terapeutów uczniowie pracują w małych grupach.

W Finlandii za edukację osób niepełnosprawnych odpowiada Krajowa Rada do Spraw Edukacji. Na wielu fińskich uniwersytetach nie urzędują pełnomocnicy ds. osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawni studenci muszą sami troszczyć się o siebie. Uniwersytety nie finansują asystentów, pomocy technicznej i transportu. Dodatkowe koszty związane ze studiami pokrywają władze gminne w miejscu zamieszkania studenta, albo centralny Urząd Bezpieczeństwa Socjalnego (KELA). Urząd dofinansowuje zabiegi rehabilitacyjne oraz przyznaje renty osobom, u których orzeczono znaczny stopień niepełnosprawności.

KELA w określonych przypadkach przyznaje zapomogę na studia. Jej wysokość zależna jest od typu szkoły, wieku i stanu cywilnego studenta. Jeśli otrzymuje jakąś rentę (z wyjątkiem pośmiertnej) lub zasiłek, wówczas pomoc nie przysługuje. Urząd Bezpieczeństwa Socjalnego nie udziela zapomogi studentom, którzy wcześniej nie wywiązali się z płatności lub mają jakieś inne zaległe zobowiązania kredytowe.

Studenci samotni lub pozostający w związku małżeńskim otrzymują najwyższą zapomogę - 259 Euro miesięcznie. Studenci mieszkający z rodzicami około 106 Euro. Zapomogę uzyskuje się zazwyczaj na okres do 55 miesięcy. W szczególnych sytuacjach okres ten może zostać wydłużony maksymalnie o 9 miesięcy.

Edukacja osób niepełnosprawnych we Francji ma charakter powszechny. Niepełnosprawni mogą korzystać ze wszystkich placówek szkoleniowych oraz ośrodków, które zajmują się przekwalifikowaniem zawodowym osób niepełnosprawnych. We Francji działają specjalne komisje do spraw poradnictwa i przekwalifikowania zawodowego, które prowadzą osoby niepełnosprawne od orzeczenia o niepełnosprawności poprzez szkolenie - aż do zatrudnienia.

Niepełnosprawni w Grecji mogą kształcić się na uniwersytetach i w instytutach technicznych. Nauka jest bezpłatna podobnie, jak podręczniki. Osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej mają zapewnione darmowe posiłki oraz zakwaterowanie.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną uczą się w ośrodkach specjalnych, takich jak Margarita i ESSEP . Ich działalność finansowana jest ze środków unijnych i Ministerstwa Zdrowia. Zajmują się one młodzieżą trudną i cierpiącą na choroby psychiczne. Przygotowują swoich podopiecznych do samodzielnej egzystencji.

Resort edukacji w Holandii podlega Ministrowi Edukacji, Kultury i Nauki. W tym kraju dopiero na początku lat 90. zwiększono środki na działalność szkół integracyjnych oraz ogólnodostępnych placówek edukacyjnych. W Holandii działa dobrze zorganizowany system szkolenia przeznaczony wyłącznie dla niepełnosprawnych, gdzie nabywają oni specjalistyczne umiejętności zawodowe.

O edukację osób niepełnosprawnych w Niemczech troszczy się Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych. Od ponad 25 lat wspiera ono poradnie dla niepełnosprawnych kandydatów na studia i studentów, wychodząc z założenia, że osoby te powinny podobnie, jak pełnosprawni zdobywać wykształcenie. Na Niemieckich uczelniach urzędują Pełnomocnicy ds. osób niepełnosprawnych, którzy zajmują się poradnictwem w zakresie edukacji. Można się do nich zwracać zarówno przed podjęciem studiów, jak i w czasie ich trwania.

Niepełnosprawni studenci w Niemczech mogą zwracać się o pomoc również do organizacji studenckich. Jedną z nich jest działająca od przeszło 20 lat Deutschen Studentenwerks (DSW). Zrzesza ona studenckie organizacje lokalne (obecnie jest ich 61), reprezentując ich interesy wobec innych związków studenckich. DSW służy też wsparciem socjalnym, gospodarczym, kulturalnym i zdrowotnym. Ponadto organizuje liczne seminaria dla osób niepełnosprawnych, nauczycieli, doradców i opiekunów. 

DSW kładzie duży nacisk na informowanie niepełnosprawnych o możliwościach podnoszenia kwalifikacji. Wydała broszurę pt. "Studia i niepełnosprawność", którą bezpłatnie można otrzymać na uczelniach lub ściągnąć ze strony internetowej organizacji.

Broszura zawiera wszystkie, niezbędne informacje dla kandydatów na studia. Zamieszczono w niej regulamin i program studiów, informacje o mieszkaniach i komunikacji, o opiece medycznej i ubezpieczeniach. Opisano w niej szczegółowo kwestię finansowania studiów. 

Studentom w trudnej sytuacji materialnej przysługuje specjalny zasiłek. Na mocy Ustawy o wspieraniu wykształcenia wypłaca go (BAföG). Wnioski o otrzymanie takiego zasiłku składa się w urzędzie edukacji lub w lokalnych oddziałach DSW. BAföG w określonych sytuacjach może również: udzielić dodatkowej zapomogi losowej w formie zwolnienia od podatku dochodów rodziców, wydłużyć czas trwania najwyższego wymiaru zasiłku lub zaproponować specjalne warunki spłaty. 

Niepełnosprawnym z najuboższych rodzin przysługuje prawo składania wniosków o dofinansowanie nauki do przedstawicieli opieki społecznej. Wnioskodawca na piśmie musi przedstawić swoją sytuację materialną.  Pomoc wypłacana jest tylko wtedy, gdy wnioskodawca lub jego  rodzina nie są w stanie pokryć kosztów kształcenia.

Wyróżnia się dwa rodzaje pomocy społecznej: 

1) Pomoc na utrzymanie - Opieka Społeczna po zbadaniu sytuacji materialnej pojedynczego przypadku może przyznać dodatkowe świadczenie na życie, w postaci zapomogi.

2) Pomoc w szczególnym położeniu życiowym - Opieka Społeczna w ramach pomocy integracyjnej może pokryć koszty zakupu środków technicznych, koszty przejazdów środkami transportu, opłacić pracę tłumacza języka migowego, czy osobistego opiekuna. 

Studentów z niepełnosprawnością fizyczną i sensoryczną w funkcjonowaniu na uczelni wspierają tzw. osobiści asystenci oraz pracownicy Mobile Hilfsdienste. Osobiści asystenci to studenci, zazwyczaj ochotnicy z tego samego roku lub z wyższego, którzy pomagają niepełnosprawnym w sporządzaniu notatek z wykładów i opracowywaniu materiałów na egzamin. 

Mobile Hilfsdienste to organizacja, która zajmuje się dostarczaniem posiłków, pomaga przy ich spożywaniu oraz służy pomocą w czynnościach domowych. Niepełnosprawnym nie zdolnym do samodzielnej egzystencji pomaga Służba Cywilna. Tworzą ją osoby, które odmówiły odbycia służby wojskowej. 

Niepełnosprawni w Szwecji kształcą się w szkołach zwykłych i przygotowawczych. W zwykłych szkołach uczą się w klasach wyrównawczych i korzystają z pomocy osobistego asystenta. W Szwecji działają również szkoły dla dzieci z zaburzeniami wzroku, słuchu i mowy. Upośledzeni umysłowo uczęszczają do szkół specjalnych.

Niepełnosprawnym, którzy studiują przysługuje zagraniczne stypendium. Poza tym mogą skorzystać z programu edukacyjnego Sokrates. Szwedzki system edukacji stawia sobie za cel walkę z dyskryminacją niepełnosprawnych w społeczeństwie.
Instytucją, odpowiedzialną za kształcenie osób niepełnosprawnych w Wielkiej Brytanii jest Departament Edukacji i Umiejętności.

W 1999 roku parlament brytyjski uchwalił III część aktu o Dyskryminacji Osób Niepełnosprawnych (DDA). Ustawa zakazuje dyskryminowania niepełnosprawnych m.in. w takich dziedzinach życia jak edukacja. Osoby, które nie będą stosować się do jej wytycznych mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej.

Każdy niepełnosprawny, który nie może uczęszczać do szkoły ze względów zdrowotnych, ma zapewnione nauczanie w domu lub na oddziałach szpitalnych. Studia w Wielkiej Brytanii są płatne. Studenci, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej mogą ubiegać się o różnego rodzaju pożyczki i dotacje.