Jeden krok w przód, jeden krok w tył

Dodano: 22 listopada 2017

Pracodawcy, ale także środowiska osób niepełnosprawnych od bardzo wielu lat zgłaszają wnioski dotyczące konieczności zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wśród wskazywanych przez pracodawców barier w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych obecnie obowiązujące przepisy prawa zawsze są w czołówce największych ograniczeń. Dlatego pracodawcy zawsze bardzo wnikliwie przyglądają się każdej proponowanej zmianie w tej ważnej dla nich ustawie.

Z pewną nadzieją pracodawcy witali zapowiadane przez Premiera Morawieckiego zapowiedzi, iż rząd będzie starał się likwidować wszelkie zbędne biurokratyczne ograniczenia w działalności gospodarczej, a tych wszak w ustawie o rehabilitacji niemało. Nie możemy zapomnieć, iż zatrudnianie pracowników to nieodłączny element działalności gospodarczej. Opublikowany projekt zmiany ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 września 2017 roku wzbudził bardzo duże zainteresowanie środowisk związanych z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. Przedstawiany był, jako nowelizacja wprowadzająca niezbędne zmiany, które sprzyjać będą wzrostowi zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Najniższa od lat stopa bezrobocia sprzyja zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jednak ¾ osób niepełnosprawnych jest bierna zawodowa i pozostaje nadal w domach czy warsztatach terapii zajęciowej. Pilnie potrzeba działań, które ten stan rzeczy zmienią. I tutaj właśnie zrobiono krok w przód. Przedstawiony projekt nowelizacji ustawy o rehabilitacji zakłada wprowadzenie kilku zmian w funkcjonowaniu warsztatów terapii zajęciowej, które mogą pomóc warsztatom w aktywnym wprowadzaniu osób niepełnosprawnych na rynek pracy. Takim dobrym instrumentem jest propozycja wprowadzenia stażu aktywizacyjnego oraz możliwości odbywania praktyk zawodowych przez osoby niepełnosprawne. To bezpieczne i wygodne narzędzie dla obu stron, zarówno dla osoby niepełnosprawnej jak i pracodawcy.

Jednak z dużą krytyką ze strony organizacji pozarządowych spotkały się propozycje wprowadzania ograniczeń zatrudnianiu w WTZ członków zarządu jednostki prowadzącej czy powoływaniu nowego organu doradczego, czyli Rady Programowej Warsztatów. Trudno znaleźć uzasadnienie dla tych propozycji, ponieważ są one albo ingerencją w samorządność organizacji albo powielają kompetencje i zadania już istniejących organów.

Z punktu widzenia pracodawców kluczowe są zmiany dotyczące bezpośrednio zatrudniania osób niepełnosprawnych, a w szczególności zmiany w art. 22 ustawy o rehabilitacji (...). Dla pracodawców najważniejszym instrumentem wsparcia zatrudniania osób niepełnosprawnych było i jest nadal dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych udzielanie na podstawie art. 26a ustawy o rehabilitacji (..). Dlatego jako organizacja pracodawców staramy się poszukiwać rozwiązań, które będą kompromisem pomiędzy stabilizacją budżetu PFRON a koniecznością ograniczenia innych form wsparcia. Proponowane zmiany w art. 22 poddane zostały przez pracodawców bardzo wnikliwej analizie pod względem ich skutków dla rynku pracy osób niepełnosprawnych. W sposób szczególny sprzeciw pracodawców wzbudziły propozycje wprowadzenia kolejnych biurokratycznych przepisów dotyczących wystawiania informacji tzw. ulgach na PFRON. Zmiany dotyczące wystawiania informacji o kwocie obniżenia wpłat na PFRON, które weszły w życie w lipcu 2016 r. od samego początku budzą szereg wątpliwości, nie tylko u pracodawców. Po ich uchwaleniu priorytetem było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy uprawniony sprzedawca ma obwiązek wystawiać informację o kwocie obniżenia wpłaty na PFRON każdemu kupującemu na fakturę, nawet, jeśli nabywca informacji takiej nie potrzebuje. Uzyskana odpowiedź była zaskakująca: tak, każdemu, (jeżeli oczywiście spełnił pozostałe warunki). Stawiano, zatem drugie pytanie: czy za niewystawienie takiej informacji pracodawca – sprzedawca może być ukarany przez PFRON? Tutaj także, prezentowane odpowiedzi były niejednoznaczne. Niejasność tych przepisów mogła nas doprowadzić do absurdalnej sytuacji, że kupując, jako konsument produkt lub usługę np. ZAZ-ie wystawiono nam fakturę, co skutkowało dla sprzedawcy obowiązkiem wystawienia informacji o kwocie obniżenia wpłaty PFRON. Pomimo tego, że jako konsumenci nie prowadzimy działalności gospodarczej i nie zatrudniamy pracowników.

W związku z tym pracodawcy udzielający ulgi we wpłatach na PFRON oczekiwali zmiany przepisów i uproszczenia biurokratycznych barier. Co proponuje nam w tym zakresie projekt zmian w ustawie o rehabilitacji? Zamiast likwidacji niepotrzebnych przepisów i dokumentów proponuje się pracodawcom wprowadzenie kolejnych przepisów i dokumentów wraz z groźbą sankcji, jeżeli popełnimy błąd. W przypadku przyjęcia proponowanych rozwiązań sprzedający ma obowiązek przekazać lub udostępnić nabywcy informację o zasadach nabywania i korzystania z obniżenia wpłat i możliwości złożenia oświadczenia o zamiarze korzystania z prawa do obniżenia wpłaty. Następnie kupujący musi złożyć sprzedawcy oświadczenie, że zamierza skorzystać z przysługującego mu prawa do otrzymania informacji. Czy jest to zmiana, na którą czekali pracodawcy? Czy proponowane rozwiązania usprawnią system i zmniejszą biurokrację?

Z pewnością nie usprawnią systemu i nie przyczynią się do zwiększenia wpływów PFRON, oczywiście poza wpływami z tytułu kar za popełnione przez pracodawców błędy. A rozwiązanie wydaje się być bardzo proste. Wystarczyłoby oświadczenie nabywcy, iż nie chce korzystać z przysługujących mu ulg, składane np. jeden raz w roku, mniej dokumentów i mniej biurokracji.

Kontrowersyjna jest także propozycja podniesienia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych uprawniającego do udzielania ulg we wpłatach na PFRON do 50%. W przypadku zakładów aktywności zawodowej lub innych specjalistycznych placówek podniesienie wskaźnika zatrudnienia może być uzasadnione, jednak zastosowanie tego wymagania wobec wszystkich pracodawców udzielających ulgi wydaje się nieracjonalne. Możliwość udzielania ulg jest ważnym elementem marketingowym dla tych firm

a pozbawienie ich tego prawa może skutkować utratą zamówień. W związku z tym pojawia się tutaj pytanie, czy tak drastyczne zmiany nie są początkiem całkowitej likwidacji możliwości udzielania ulg we wpłatach na PFRON? Taka sytuacja mogłaby mieć miejsce tylko w jednym przypadku, gdyby zagrożony był budżet PFRON przeznaczony na dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. W innym przypadku likwidacja prawa do udzielania ulg jest niezasadna a proponowane obecnie zmiany w art. 22 to raczej krok w tył niż w przód w reformie systemu.

Nie mniej dyskusyjna jest propozycja zmiany polegającą na rezygnacji z możliwości złożenia odwołania przez pracodawcę do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego od decyzji Prezesa PFRON oraz wojewody. Zgodnie z propozycją od decyzji wydanych przez PFRON po 1 stycznia 2018 roku nie będzie możliwości odwołania do właściwego ministra, ponieważ ustawa proponuje w zamian wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Odwołanie się od decyzji do ministra dawało szansę rzetelnego skontrolowania rozstrzygnięcia przez organ niezależny. Po zmianach Prezes PFRON będzie sam weryfikował swoje rozstrzygnięcia, czyli będzie sędzią w swojej własnej sprawie, co nie wpłynie, na jakość wydawanych decyzji, które nie będą już kontrolowane.

Sytuacja gospodarcza i niska stopa bezrobocia sprzyja osobom niepełnosprawnym. Pojawia się szansa na wykorzystanie potencjału ukrytego wśród osób z niepełnosprawnością, jednak potrzeba pilnych i dobrych zmian. Warto, zatem ponowne przyjrzeć się proponowanym w projekcie ustawy zmianom i wspólnie wypracować lepsze rozwiązania, aby zrobić dwa kroki w przód. Robiąc jeden krok w przód i jeden w tył stoimy w miejscu, a na to szkoda czasu.

Jan Zając

Prezes Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych